In het kader van Project USE (Unis pour la Santé et l’Education), biedt Memisa technische bijstand en financiële steun om geboorteregistraties, alsook de implementatie van het gezinsdossier, te faciliteren. Het project dat door de Europese Unie wordt gefinancierd draait ondertussen op volle toeren. Dr. Yves Sossou, die voor Memisa werkt in Kongo-Central, geeft een woordje uitleg bij deze twee belangrijke onderdelen van het project.

Kinderen waarvan de geboorte werd geregistreerd hebben meer toegang tot gezondheidszorg (foto: Kongo-Central, DR Congo)

Het gezinsdossier als instrument voor meer kwaliteitsvolle zorg

Om de gezondheidssituatie van de inwoners in Kongo-Central te verbeteren, werd in het kader van Project USE het gezinsdossier ingevoerd. In samenwerking met haar lokale partner MUSAKIS-FASS zorgt Memisa aan de hand van technische bijstand en financiële steun voor de implementatie ervan. Dankzij de invoering van het gezinsdossier is de gezondheidstoestand van gezinsleden en in de interventiegebieden beter bekend binnen het lokale gezondheidssysteem.

Yves Sossou, die als Internationaal Technisch Assistent en Volksgezondheidsarts werkt in de regio voor Memisa, omschrijft het gezinsdossier als “een database” met informatie over de gezondheidstoestand van de afzonderlijke gezinsleden. “Het gezinsdossier laat toe om diepgaande kennis van gezinssituaties te verkrijgen, en biedt bijgevolg de mogelijkheid om uitgebreide en specifieke zorg te verlenen aan ieder gezinslid”, aldus Yves.

Meer specifieke zorg en meer vertrouwen in de zorgverlening

Hierdoor onstaat een soort van ‘wederzijdse verbintenis’ tussen de bevolking en gezondheidscentra, waardoor de toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg wordt verbeterd. Enerzijds verbinden de gezondheidscentra er zich toe om uitgebreide, specifieke en continue zorg van hoge kwaliteit te bieden, terwijl de bevolking er zich toe verbindt om, wanneer men hulp nodig heeft, de gezondheidscentra te zien als een betrouwbare plek waar ze geholpen kunnen worden. Het is kortom een win-win situatie voor de ganse samenleving.

Het gezinsdossier schept een beeld van de algemene gezondheidstoestand

Dergelijke gezinsdossiers worden continu geactualiseerd. “De gegevens worden voortdurend verzameld en bijgewerkt, telkens wanneer een van de gezinsleden een gezondheidscentrum of ziekenhuis bezoekt, of wanneer een gezondheidswerker op huisbezoek komt”, duidt Dr. Sossou.

Yves Sossou is verantwoordelijk voor het slagen van Project USE in de provincie Kongo-Central (DR Congo)

Om meer kennis te verwerven over de noden in de regio, is het gezinsdossier een cruciaal hulpmiddel. Gezinsdossiers maken het mogelijk om diepgaand epidemiologisch onderzoek te voeren naar de bevolking in de specifieke interventiegebieden. Zo kunnen er bijvoorbeeld conclusies worden gemaakt van de meest voorkomende pathologieën in de regio. Ook om die reden zorgt het gezinsdossier er dus voor dat er meer zorg op maat kan worden geboden aan de lokale bevolking die is aangepast aan vaak voorkomende ziektes.

Geboorteregistratie als sleutel tot waardig burgerschap

Een belangrijk onderdeel die als ‘toegangspoort’ kan dienen tot het gezinsdossier is het registreren van de geboorte, ofwel geboorteregistratie. Wanneer een geboorte niet geregistreerd wordt, is het opstellen van het gezinsdossier minder eenvoudig. Belangrijker nog: wanneer de geboorte van een kind niet wordt geregistreerd, is dit nefast voor zijn of haar toegang tot gezondheidszorg. “Zodra een kind specifieke zorg nodig heeft en bijvoorbeeld moet worden overgeplaatst naar het buitenland, wordt de toegang tot gezondheidszorg niet eenvoudig zonder geboorteakte, omdat de reisdocumenten dan niet snel verkregen kunnen worden”, legt Yves uit. Dit vergt een woordje uitleg.

Geboorteregistratie maakt deel uit van de kinderrechten, die verankerd zijn in de kinderbeschermingswet van de DR Congo. Bij het ontbreken van een geboorteakte, beschikt het kind in kwestie niet over waar hij of zij recht op heeft. “Dat gaat over allerhande burgerlijke, politieke, sociale en culturele rechten, die onder meer gerelateerd zijn aan onderwijs, nationaliteit, erfenis bij het overlijden van de ouders, en de toegang tot gezondheidszorg”, legt Dr. Sossou uit.

In de DR Congo, en meer specifiek in de provincie Kongo-Central, is de situatie omtrent geboorteregistraties zorgwekkend. Voor de interventie van Memisa in de gezondheidszones Kisantu, Ngidinga en Gombe-Matadi, werden slechts 31 % van de geboortes geregistreerd. “En dat betekent dus dat meer dan twee derde van de kinderen er geen documenten van burgerlijke stand hebben, wat hun burgerschap als kinderen van de DR Congo in gevaar brengt”, aldus Dr. Sossou.

Artsen, verpleegkundigen, gemeenschapswerkers… Iedereen steekt een handje toe bij het faciliteren van geboorteregistraties

Hoe Memisa geboorteregistraties faciliteert

“Dankzij de ondersteuning van Memisa om geboorteregistraties te vergemakkelijken, is het cijfer van geboortes die geregistreerd worden in de drie gezondheidszones waar Memisa intervenieert gestegen naar maar liefst 61%”, aldus Yves, die deze voortgang omschrijft als “aanmoedigend en veelbelovend.”

Wanneer een geboorte in de DRC niet wordt geregistreerd binnen de 90 dagen, bedragen de kosten voor een geboorteregistratie tussen de 140 en 180 euro per kind. “En daarom zijn er heel wat ouders die de geboorte van hun kinderen niet laten registreren na deze 90 dagen”, zegt Dr. Sossou. Het is dan aan het Vredegerecht of de jeugdrechtbank om hierover te beslissen. Ondertussen heeft Memisa al meermaals gepleit voor het opzetten van een mechanisme voor de regularisatie van geboorteakten van kinderen ouder dan 3 maanden. Zo werden er pleidooien gehouden bij het Mbanza-Ngungu Children’s Court en het Madimba Peace Court.

De aanzienlijke verbetering in het aantal geboorteregistraties is onder meer te danken aan het feit dat er een volmachtformulier werd ingevoerd voor geboortes op de kraamafdeling, die aan het einde van elke maand ingeleverd worden bij de burgerlijke stand, waarna geboorteaktes aan de ouders worden overhandigd.

Hierover werd een opleiding georganiseerd voor gezondheids- en overheidspersoneel. “De reiskosten worden betaald in de vorm van een forfaitair bedrag aan het einde van elke maand aan de verantwoordelijke van elk gezondheidscentrum, zodat geboorteakten kunnen worden afgegeven en opgehaald”, legt Yves uit.

Ouders sensibiliseren over het belang van administratieve formaliteiten bij de geboorte van hun kind

De lokale bevolking ziet niet altijd het belang in van geboorteregistraties. Daarom zet Memisa ook in op sensibilisering, via gemeenschapswerkers, waarbij de lokale bevolking wordt geïnformeerd over wat een geboorteakte is en wat het nut ervan is, wat de voordelen ervan zijn, maar ook wat de gevolgen (kunnen) zijn van het niet registreren van een geboorte. Aan de hand van onder meer rollenspellen en presentaties wordt de bevolking hier grondig over geïnformeerd. Ook tijdens bijvoorbeeld prenatale en postnatale consultaties, alsook tijdens vaccinatiesessies sensibiliseert Memisa (toekomstige) moeders. De gemeenschapswerkers spelen hierin, en meer specifiek wat betreft de huisbezoeken, ook een belangrijke rol.

In het kader van Project USE, een project dat door Memisa wordt uitgevoerd en door de Europese Unie wordt gefinancierd, werkt Memisa aan het verbeteren van de volksgezondheid en het welzijn van de populatie in de DR Congo. Het grootschalige project focust op verschillende deelthema’s. In Ituri en Kongo-Central, de twee provincies waar het project wordt uitgevoerd, werden reeds mooie successen gerealiseerd. Ondertussen is het project bijna een jaar aan de gang. Yves Sossou werkt voor Memisa in de de provincie Kongo-Central als Internationaal Technisch Assistent en Volksgezondheidsarts en geeft in dit artikel duiding over het project en maakt voor ons een stand van zaken op.

Yves Sossou is verantwoordelijk voor het slagen van project USE in de provicinie Kongo-Central (DR Congo)

Multidimensionele aanpak

Om de kwaliteit van de zorgverlening in de DR Congo te verbeteren, hanteert Memisa een multidimensionele aanpak. Met Project USE (Unis pour la Santé et l’Education) draagt Memisa bij aan de verbetering van de gezondheid en het welzijn van de Congolese bevolking, door het lokale gezondheidssysteem te versterken. De begunstigden van het project zijn de om en bij de 2.000.000 inwoners van de provincie Ituri, alsook de inwoners van Kongo-Central, waar zo’n 500.000 mensen wonen. Het project wordt gefinancierd door de Europese Unie.

In Kongo-Central wordt de toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg verbeterd door op verschillende niveaus ondersteuning te bieden. In deze provincie is Memisa in het kader van Project USE actief in drie gezondheidszones. Door middel van technische en financiële ondersteuning, wordt het lokale gezondheidssysteem versterkt. Zo worden bijvoorbeeld stages aangeboden, waardoor de kennis en praktijkervaring van medische professionals verscherpt worden.

Meer specifiek gaat het bijvoorbeeld om artsen die de overstap maken naar een ander ziekenhuis om daar technische expertise op te doen. Bij hun terugkeer naar het oorspronkelijke ziekenhuis kunnen de artsen in kwestie patiënten behandelen die ze voor hun opleiding steeds moesten doorverwijzen naar een ander ziekenhuis. Een arts die werd opgeleid in het kader hiervan werd opgeleid getuigt:

“Ik ben trots dat ik nu echt levens kan helpen redden en een glimlach op het gezicht van mijn patiënten kan toveren.” Dr. Padou Luwawu Kiangebeni

Een belangrijk onderdeel van het project omvat het efficiënte beheer van medicijnen. Dit aspect is essentieel om de kwaliteit van de zorg te helpen verbeteren. “Memisa ondersteunt de verschillende gezondheidszones bij het beheer van medicijnen, zodat die ook op een zorgvuldige manier kunnen worden verdeeld richting de verschillende gezondheidscentra”, vertelt Yves Sossou. Zo wordt bijvoorbeeld het CAAMEKI, het regionaal distributiecentrum in Kongo-Central, ondersteund. Daarnaast werden ook rondetafelmomenten georganiseerd, waarbij informatie werd uitgewisseld over de moeilijkheden, uitdagingen en mogelijke oplossingen rond het beheer van geneesmiddelen.

Het efficiënte beheer van geneesmiddelen is een belangrijke thematiek binnen Project USE

Het belang van geboorteregistratie

Geboorteregistratie maakt deel uit van de kinderrechten, die verankerd zijn in de kinderbeschermingswet van de DR Congo. Wanneer de geboorte van een kind niet wordt geregistreerd, is dit nefast voor zijn of haar toegang tot gezondheidszorg. Daarom is het belangrijk dat ouders dit binnen de 90 dagen na de geboorte van hun kind in orde brengen. Na deze 90 dagen wordt geboorteregistratie relatief kostelijk.

Op het vlak van geboorteregistraties (en dus ook de bijhorende rechten van het kind) in de DRC, en meer specifiek in de provincie Kongo-Central, is de situatie zorgwekkend. Voor de interventie van Memisa in een specifiek gezondheidscentrum werd slechts 31% van de geboortes er geregistreerd. Dit betekent dat meer dan twee derde van de kinderen geen documenten van burgerlijke stand hebben, wat hun burgerschap als kinderen van de DR Congo in gevaar brengt.

“Dankzij de ondersteuning van Memisa om geboorteregistraties te vergemakkelijken, is het cijfer van geboortes die geregistreerd worden in éen gezondheidscentra bijvoorbeeld gestegen naar maar liefst 61%”, aldus Yves, “een aanmoedigend en veelbelovende verbetering”. Dat is nog lang niet perfect, maar een aanzienlijke verbetering. Dit is onder meer te danken aan het feit dat er een volmachtformulier werd ingevoerd voor geboortes op de kraamafdeling, die aan het einde van elke maand ingeleverd worden bij de burgerlijke stand, waarna de geboorteaktes aan de ouders worden overhandigd.

Een geboorteakte is van cruciaal belang voor de toekomst van het kind

De invoering van het gezinsdossier

Ook de invoering van het gezinsdossier verbetert de gezondheidssituatie van de bevolking in Kongo-Central. Dit dossier omvat een verzameling van gegevens in verband met de gezondheidssituatie en reeds ingevoerde ingrepen van alle leden van het gezin, die op papier of digitaal worden bijgehouden. “Met een dergelijk gezinsdossier wordt de gezondheidssituatie van de gezinsleden steeds geactualiseerd, en heeft het medisch personeel een betere kennis van de medische staat van de patiënt”, aldus Yves.

Het gezinsdossier laat toe diepgaande kennis van gezinssituaties te verkrijgen, en biedt bijgevolg de mogelijkheid om uitgebreide zorg te verlenen aan ieder gezinslid. Hierdoor ontstaat bovendien een ‘wederzijdse verbintenis’ tussen de bevolking en de gezondheidscentra waardoor de toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg wordt verbeterd, een win-win situatie dus voor de ganse samenleving.

Succesvol project

In het kader van Project USE zijn reeds een aantal successen behaald. Het project startte in de eerste weken van 2023, en loopt tot juni dit jaar.

Naast verhoogde geboorteregistraties, een nieuws ‘sociaal contract’ tussen de gezondheidscentra en de bevolking, een efficiënter beheer van medicijnen en een verbeterde expertise bij artsen dankzij stages, wordt dankzij project USE de gezondheid van de bevolking in het algemeen verbeterd. Honderden vrouwen krijgen makkelijker zorg bij gynaecologische problemen, krijgen toegang tot kwaliteitsvolle operaties en er is een vermindering zichtbaar in postoperatieve infecties in ziekenhuizen.

Het voorzien van opleidingen, de ondersteuning van het beheer van medicijnen, het faciliteren van geboorteregistraties en de invoering van het gezinsdossier verbeteren de toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg in Kongo-Central.

In de gezondheidszone Kisantu, in Kongo-Central, ondersteunt Memisa de gezondheidszorg voor vrouwen en jonge kinderen

Ondervoeding is wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van kindersterfte. Helaas moeten we ook vaststellen dat het aantal ondervoede kinderen ieder jaar toeneemt. Dit is een verontrustende trend en dus moet er snel ingegrepen worden. Daarom strijdt Memisa tegen ondervoeding bij kinderen door de consumptie van lokale voeding te stimuleren.

In Zuid-Ubangi (DR Congo) lijden 9 op de 100 kinderen die jonger zijn dan 5 jaar aan acute ondervoeding. Maar liefst 1 op de 2 kinderen is chronisch ondervoed (BDOM Budjala, 2021). Deze cijfers zijn enorm verontrustend.

Acute ondervoeding

Bij ernstige acute ondervoeding is er aanzienlijk gewichtsverlies merkbaar. Ongeveer 45% van de sterfgevallen bij kinderen is gelinkt aan ernstige acute ondervoeding (WHO, 2021). Acute ondervoeding is een medische urgentie die een snelle en effectieve behandeling vereist.

Een veelgebruikte manier om acute ondervoeding tegen te gaan is het gebruik van geïmporteerde en commerciële kant-en-klare therapeutische voeding, ofwel Ready-to-Use-Therapeutic Food (RUTF’s).

Deze kant-en-klare therapeutische voeding bestaat uit voedingssupplementen verrijkt met mineralen en vitaminen. Deze RUTF’s blijken zeer effectief te zijn bij het overwinnen van de acute fase van ondervoeding, vooral bij humanitaire noodsituaties. Helaas zijn ze niet overal en niet altijd verkrijgbaar, wegens een gebrek aan voorraad.

Memisa voorziet de gezondheidscentra waar ze actief is niet van dergelijke geïmporteerde kant-en-klare voeding. In de plaats daarvan, kiezen we voor lokale en duurzame alternatieven.

In samenwerking met BDOM Budjala, haar lokale partner in Zuid-Ubangi, stimuleert Memisa de lokale productie van ‘therapeutische papjes’, die door de lokale zorgverleners worden bereid. Deze voeding is specifiek bestemd voor de behandeling van acute ondervoeding. Deze gerechten worden gemaakt van lokale producten zoals maïsmeel en pinda’s. Het gaat dus om een duurzame aanpak die aangepast is aan de lokale context.

Om acute ondervoeding te behandelen, is een snelle aanpak cruciaal.

Daarom voorziet Memisa ook opleidingen voor vrijwilligers uit de lokale gemeenschap (de gemeenschapswerkers) om gevallen van ondervoeding op te sporen. Dankzij deze opleidingen kunnen deze gemeenschapswerkers snel ondervoede kinderen identificeren, alsook de ouders steunen. Hoe sneller een kind naar een gezondheidscentrum kan worden gebracht, hoe sneller het opnieuw gezond kan worden.

Chronische ondervoeding

Chronische ondervoeding daarentegen manifesteert zich langzaam en heeft te maken met armoede en de kwetsbaarheid van gezinnen. Dit type ondervoeding kan optreden wanneer het dieet niet in balans is. Wanneer een kind langdurig chronisch ondervoed is, zal het snel een groeiachterstand oplopen ten opzichte van andere kinderen van dezelfde leeftijd. Hun immuunsysteem zal ernstig verzwakt zijn en ze zullen een groter risico lopen op ziektes (diarree, malaria…). Om chronische ondervoeding tegen te gaan, richt Memisa zich op preventie en het sensibiliseren van de gemeenschap.

« Projecten om ondervoeding te bestrijden kunnen enkel slagen als er rekening wordt gehouden met de onderliggende oorzaken van ondervoeding en met de oprechte betrokkenheid van de gemeenschap. De lokale gemeenschap erbij betrekken betekent de gemeenschap in staat stellen om te investeren in haar eigen voedselzekerheid en om ondervoeding op een duurzame manier terug te dringen.” » Dr. Nakwa Senemona, Directeur van BDOM Budjala

Memisa en BDOM organiseren kook- en bewustmakingsworkshops in het gezondheidscentrum, zodat ouders de kans krijgen om te leren hoe ze thuis evenwichtige en gezonde maaltijden kunnen bereiden.

Er worden ook regelmatig informatie- en preventieboodschappen uitgezonden op de radio om ouders te wijzen op de gevaren van ondervoeding en hoe ze die kunnen voorkomen.