Binnen het kader van ons Ziekenhuis voor Ziekenhuis-initiatief bezochten verschillende internationale studenten van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) enkele partnerziekenhuizen van Memisa. Een verslag door Marjan Pirard (ITG) en Riddhi Patel (student master public health).

Tijdens de week van 16 mei trokken we in groepjes van 5 à 7 studenten naar heel uiteenlopende plekken in België: CHC Liège, AZ Roeselare, AZ Nikolaas in Sint-Niklaas en Sint-Franciscusziekenhuis in Heusden-Zolder. Het was leuk om samen onderweg te zijn en in de trein een praatje te maken met de studenten. Maar naast een leuke onderbreking na verschillende hectische cursusweken, waren het vooral interessante en boeiende bezoeken.

“Wat betekent overbelast in Belgisch ziekenhuis?”

Tijdens de rondleidingen stonden de studenten versteld van de geautomatiseerde laboratoriumanalysesystemen. Ze waren onder de indruk van de aanwezigheid van badkuipen voor onderwaterbevallingen en aangenaam verrast door de vriendelijke inrichting van de kinderafdeling. Ze waren enthousiast over de apparatuur in de MUG (Mobile Emergency Group) en het gebruik van robotica bij de toediening van geneesmiddelen. De studenten vroegen zich af wat ‘druk en overbelast’ betekent in een Belgisch ziekenhuis. Want tijdens hun bezoek waren ze eerder getuige van rustige afdelingen. Ze zagen allesbehalve een overrompeling van patiënten, in vergelijking met de overbevolkte ziekenhuizen die zij kennen.

Terwijl de studenten gedurende hun opleiding vooral de theorie van het Belgische gezondheidssysteem leren kennen, zijn de ziekenhuizen het perfecte venster om een concrete blik te werpen op hoe het er in de praktijk aan toe gaat. Het Belgische systeem, dat bezig is met de ontwikkeling van een netwerk van ziekenhuizen om efficiënter te zijn, werd goed uitgelegd. Studenten kregen de kans om ervaringen te delen en kritische vragen te stellen, waardoor het nog boeiender werd. De kers op de taart was de gastvrijheid (o.a. Limburgse vlaai in Heusden), het maakte het de lange treinrit meer dan waard.

Vervolgbezoek

We hadden verhelderende gesprekken over de ontwikkeling van netwerken tussen ziekenhuizen om het zorgaanbod te rationaliseren, de relatie met de eerstelijnszorg en het delen van ziekenhuisdossiers. Ook hoe de veranderende dynamiek van ziekenhuizen leidt tot spanningen tussen artsen en verpleegkundigen die met verschillende soorten contracten werken. Over manieren om patiëntgerichte zorg te organiseren, zowel in een ziekenhuisomgeving als daarbuiten via een verloskundige, over mechanismen voor kwaliteitsborging, over relaties met het Vlaamse en het federale ministerie en over de motivatie van het personeel na de COVID-pandemie. Tot slot, ook erg belangrijk, over de duurzaamheid van ziekenhuizen en de gedeelde verantwoordelijkheden van alle betrokkenen. De vragen bleven maar komen en sommigen hebben zelfs al een afspraak gemaakt voor vervolgbezoeken in de zomer.

Kortom, het bezoek werd door alle studenten erg geapprecieerd en vormde een leerrijke afwisseling van de normale lesroutine.

“Misschien schrijf ik ooit nog wel eens een boek, dacht ik toen ik overmand van emoties op het vliegtuig terug naar huis zat.”

Aan het woord is Sabine van de Vyver. Zij is hoofdvroedvrouw in de materniteit van het Sint-Vincentiusziekenhuis in Deinze en vrijwilliger bij Memisa. Binnen het kader van Ziekenhuis voor Ziekenhuis bezocht ze meermaals het ziekenhuis in Kasongo-Lunda (DR Congo) en wat ze daar zag, liet haar niet onberoerd. Wat startte als een los idee, is nu werkelijkheid geworden. In haar boek Moeders in Afrika schrijft ze haar persoonlijke ervaringen neer. Een gesprek met Sabine over leren relativeren, onze Westerse blik op DR Congo en sterke vrouwen.

Je boek verscheen na twee jaar COVID-19, een intense periode waarin je zelf ziek werd door het coronavirus en we plots allemaal een lege agenda hadden door het wegvallen van activiteiten. Was dit boek er zonder corona ook gekomen?

“Ja, dat denk ik wel. De schrijfsels waren klaar. Maar door de coronapandemie is het in een stroomversnelling gekomen. De verschillende bezoeken aan het partnerziekenhuis in Kasongo-Lunda maakten vaak zoveel emoties los dat ik niet anders kon dan erover te schrijven. Aanvankelijk waren het kattenbelletjes. Losse notities, die ik vaak ’s avonds snel neerschreef onder mijn muskietennet bij het licht van een zaklamp. Ik had het voornamelijk voor mezelf geschreven als een soort van dagboek. Maar gaandeweg besefte ik dat ik die belevingen wilde delen. Om zo te sensibiliseren en mensen te informeren over hoe de gezondheidszorg en meer specifiek de kraamzorg in DR Congo is georganiseerd. Het was een werk van lange adem, gedachten en schrijfels ordenen van meer dan tien jaar, dat was geen evidente opgave.”

Ibangu, hoofdvroedvrouw in Kasongo-Lunda, komt meermaals terug in het boek. Hoe belangrijk is zij voor jou en meer specifiek voor de totstandkoming van dit boek?

“Cruciaal. Enerzijds professioneel: ze wees mij wegwijs in het ziekenhuis en was steeds bereid om kennis uit te wisselen. Maar er was ook de persoonlijke klik. De omstandigheden waarin we werken zijn zo verschillend, maar tegelijkertijd hebben we veel gemeen. Allebei zijn we nog steeds geëmotioneerd als we voor de zoveelste keer een baby zien geboren worden. We zijn beide gedreven en willen hetzelfde bereiken. We zijn ervan overtuigd dat door samen te werken, we kunnen komen tot een beleid waarbij geen enkel kind of moeder moet sterven in het kraambed. Ik heb enorm veel bewondering voor haar. Met respect kijk ik toe hoe zij zich niet alleen inzet voor haar eigen familie en patiënten, maar voor de hele maatschappij.”

Heeft zij het boek of sommige delen al gelezen?

“Nee, voorlopig is het boek enkel in het Nederlands verkrijgbaar. Bovendien is het geen roman, maar een weergave van mijn persoonlijke ervaringen bekeken door een westerse bril. De teksten komen recht uit mijn hart en door deze verhalen neer te schrijven wil ik een pluim geven aan alle Congolese collega’s die ondanks moeilijke omstandigheden en met beperkte middelen, zich iedere dag inspannen om zorg te dragen voor hun patiënten. Ik besef goed dat het boek een gekleurde weergave is. Het is een presentatie van hoe ik ontmoetingen, het dagelijkse leven, Congolese gewoonten, … ervaarde.”

Je schrijft dat jouw ervaring in DR Congo onze Belgische luxe moeder- en kindzorg doet relativeren,  wat bedoel je daar mee?

“Ik zal een concreet voorbeeldje geven. Enkele jaren geleden verhuisde onze dienst materniteit in het ziekenhuis van Deinze en ik herinner me dat er een discussie ontstond over welk koffieapparaat en welke microgolfoven we op de kamer zouden zetten. Op zo’n moment denk ik bij mezelf, doet dit er nu echt toe…. Maar begrijp me niet verkeerd, ik weet dat dit belangrijk is voor pasbevallen vrouwen in België. En hoewel ik de problemen van mijn patiënten in België zeker niet wil minimaliseren, heeft mijn ervaring in DR Congo me geleerd om zaken te relativeren. Ik probeer daarin een evenwicht te vinden. Soms merk ik dat vrouwen in België veel verwachten en daardoor sneller ontgoocheld zijn. Uiteraard wil ik het beste voor mijn patiënten op medisch én mentaal vlak, maar ik zal ze niet over pamperen.”

En hoe pas je de ervaringen die je op deed in DR Congo toe in je dagelijkse leven?

“Ik consumeer veel bewuster. Daarnaast filosofeer ik soms over onze manier van leven en het concept tijd. Ik probeer minder gehaast te zijn, maar dat lukt me niet steeds. Ik vind het ook interessant om na te denken over stress. Veel Congolese vrouwen die ik ontmoette, gaan gebukt onder stress omdat ze niet zeker weten of ze hun kinderen drie keer per dag eten kunnen geven of ze de ziekenhuisrekening wel kunnen betalen. Dat is toch van een andere orde dan de stress die wij ons hier in het westen zelf opleggen. Of die de maatschappij ons vaak oplegt om mee te kunnen draaien.”

In jouw boek komen heel weinig mannen voor, was dit een bewuste keuze?

“Eigenlijk wel. Vrouwen zijn de hoeksteen van de Congolese maatschappij. Ik heb zeker ook sterke mannen ontmoet. Maar dit boek is in de eerste plaats toch een eerbetoon aan Mwaski makasi, wat Lingala is voor sterke vrouwen. In DR Congo werd ik vaak over en weer geslingerd tussen hoop en wanhoop, vreugde en verdriet. Maar de kracht van deze vrouwen – artsen, verpleegkundigen en vroedvrouwen – zullen mij voor altijd inspireren.”

Het boek “Moeders in Afrika” (Houtekiet) is te koop via elke boekenwinkel.