Al meer dan 20 jaar werkt zuster Jeanne-Cécile nauw samen met Memisa als coördinator van onze partnerorganisatie binnen Caritas in Bunia. Afgelopen maand bracht ze een bezoek aan onze hoofdzetel in Brussel, waarbij ze de tijd nam om ons te woord te staan. In een boeiend gesprek over onder meer de onveiligheid in het oosten van de DR Congo en over de constructieve samenwerking met Memisa als trouwe partner, sprak zuster Jeanne-Cécile vooral haar dankbaarheid uit voor de ondersteuning.

  Dr./Zuster Jeanne-Cécile

“Ik ben Memisa ontzettend dankbaar voor alle steun…” Zuster Jeanne-Cécile trekt het gesprek niet zomaar op gang door eerst en vooral haar dankbaarheid te uiten voor de steun van Memisa. “Want de situatie in Ituri is echt niet gemakkelijk”, zucht ze… hoe strijdvaardig ze ook iedere keer voor de dag komt. In Bunia (in de provincie Ituri in het oosten van de DR Congo) waar Zuster Jeanne-Cécile woont en werkt, is deze steun meer dan ooit nodig. “In vergelijking met pakweg 20 jaar geleden zijn de uitdagingen op vlak van gezondheidszorg hier alleen maar groter geworden”, aldus zuster Jeanne-Cécile.

Samenwerken in het kader van een gelijkwaardig partnerschap

Om de uitdagingen op het vlak van volksgezondheid in de onveilige regio tegen te gaan, biedt Memisa sinds 1997 en in samenwerking met de BDOM Bunia structurele steun aan het gezondheidssysteem in verschillende gezondheidszones in Ituri, vooral in de eerstelijnszorg. De samenwerking met Memisa omschrijft zuster Jeanne-Cécile als “een om te koesteren”.

“In tegenstelling tot sommige andere partners, is er met Memisa steeds ruimte voor dialoog, en wordt ons niets van bovenaf opgelegd. Bij de opstart en uitvoering van projecten wordt steeds rekening gehouden met de noden op het terrein, alsook met de terreinkennis die we in de regio hebben opgebouwd”, aldus zuster Jeanne-Cécile.

Het grote verschil met de andere partners is dat Memisa vooral structureel te werk gaat, legt Jeanne-Cécile uit: “Memisa ondersteunt de versterking van het lokale gezondheidssysteem door capaciteits- en institutionele versterking voorop te stellen als doelstelling.”

De steun aan gezondheidszones in het oosten van de DR Congo is van cruciaal belang. Want wie het oosten van de DR Congo zegt, zegt meteen ook conflict. De bevolking, alsook de gezondheidsinfrastructuur, wordt er al decennialang geteisterd door onveiligheid. “De nood aan structurele steun op het niveau van gezondheidszorg is hier dan ook echt heel groot”, aldus zuster Jeanne-Cécile.

L’équipe de Memisa à Bunia

Situatie in het oosten van de DR Congo

Zuster Jeanne-Cécile vindt dat er niet alleen door België, maar vooral door de internationale gemeenschap te weinig aandacht wordt besteed aan het conflict in het oosten van het land, dat nu al decennia aansleept, en enorme gevolgen met zich meebrengt.

De onveilige situatie in het oosten van de DR Congo is er de afgelopen 20 jaar enkel op achteruit gegaan, getuigt Jeanne-Cécile. “Ook vroeger was er veel onveiligheid in de vorm van massamoorden, verkrachtingen enzovoort… Maar de frequentie van deze vormen van geweld, is vandaag veel hoger dan vroeger.”

In de provincie Ituri zijn er heel wat moeilijkheden. Dagelijks wordt de lokale bevolking geconfronteerd met allerhande vormen van geweld, van slachtpartijen en verkrachtingen tot vernielingen van (gezondheids)infrastructuur. “In deze moeilijke omstandigheden geeft Memisa ons de kracht om verder te gaan. Zonder het programma dat we samen met Memisa uitvoeren, zou de situatie voor de bevolking nog schrijnender zijn geweest.”. “Wanneer daar nog eens instabiliteit, conflict en een vluchtelingencrisis bijkomt, maakt dat alles nog moeilijker”, benadrukt Jeanne-Cécile.

Het belang van gekwalificeerd medisch personeel

Als coördinator van het programma ondervindt Zuster Jeanne-Cécile uiteraard heel wat moeilijkheden vanwege de context. Een van die uitdagingen die de onveiligheid met zich meebrengt is een tekort aan gekwalificeerd personeel in de gezondheidscentra van de getroffen gebieden. “Niet alleen gewone burgers, ook het personeel van de gezondheidscentra en ziekenhuizen slaat vaak op de vlucht. En dat kan je hen niet verwijten, want de situatie ter plekke is echt heel gevaarlijk”, aldus de zuster.

Centre de santé saccagé

Ondanks dat heel wat zorgverleners het leven hebben gelaten, is er toch een groot deel dat ter plaatse blijft. “Hier in het oosten van de DR Congo is er een enorme veerkracht bij het gezondheidspersoneel. Er zijn dokters en verpleegkundigen die ondanks de onveiligheid al meer dan 20 jaar op dezelfde plaats blijven, om hun lokale broeders en zusters te kunnen blijven verzorgen. Die veerkracht is onder meer te danken aan het programma van Memisa, dat hen de nodige ondersteuning biedt.”

Een grote uitdaging is om ervoor te zorgen dat er voldoende gekwalificeerd personeel aanwezig blijft in de regio. Om ervoor te zorgen dat het personeel niet wegvlucht en gemotiveerd blijft om in de regio te blijven, wordt daarom werk gemaakt van capaciteitsversterking. Het voorzien van opleidingen voor het zorgpersoneel is daarin een belangrijk onderdeel. “Er is vooral nood aan personeel die vrouwen kunnen bijstaan tijdens hun bevallingen, om de moeder- en kindersterfte te verminderen.”

“Via diverse opleidingen geven we (toekomstige) zorgverleners de kennis en capaciteiten die ze nodig hebben om in een moeilije context zorg te kunnen blijven bieden. We hebben aan 14 jongeren de kans gegeven om een diploma van zorgverlener te verkrijgen. Door hen van jongs af aan in eigen regio op te leiden geven we hen de goesting om hier te blijven eens ze afgestudeerd zijn en voor de bevolking te blijven zorgen. Daardoor zullen ze minder snel vertrekken.”

Vluchtelingencrisis en de hygiënekits

Door het aanhoudende geweld in de provincie Ituri zijn honderdduizenden mensen op de vlucht. Doordat massale slachtpartijen en verkrachtingen plaatsvinden, volledige dorpen worden afgebrand, moet de bevolking steeds verder op zoek naar voedsel, water, onderdak en gezondheidszorg. In het oosten van de DR Congo zijn honderdduizenden mensen intern ontheemd. Het feit dat mensen op de vlucht zijn en onderdak zoeken in de vluchtelingenkampen, bemoeilijkt hun toegang tot gezondheidszorg.

Voor honderdduizenden intern ontheemden in het oosten van de DR Congo is de toegang tot zorg een ferme uitdaging

De mensen die intern ontheemd zijn geraakt leven in precaire omstandigheden. Vooral vrouwen en jonge meisjes zijn kwetsbaar. De slechte hygiënische omstandigheden verhogen onder meer het risico op de verspreiding van ziektes. Daarbovenop zijn vrouwen en meisjes vaak het slachtoffer van gendergerelateerd geweld.

Om de hygiënische omstandigheden van vrouwen op de vlucht te verbeteren, hebben we 486 waardigheidskits, de zogenaamde kits de dignité, uitgedeeld in de zones Lita en Fataki. Deze kits zijn van groot belang in vluchtelingenkampen waar vaak een gebrek is aan basishygiëne. Deze kits bevatten onder meer ondergoed, maandverbanden, hygiënische doeken en zeep en bevorderen vooral de hygiëne van de vrouwen tijdens hun menstruatiecyclus. Op die manier tracht Memisa vrouwen een minimum aan waardigheid te gunnen in onveilig gebied.

“Of ze zich nu thuis of in een vluchtelingenkamp bevinden, daar houdt de natuurlijke ontwikkeling van het lichaam van een meisje of een vrouw geen rekening mee. In precaire omstandigheden moeten vrouwen hier echt in ondersteund worden”, zoals zuster Jeanne-Cécile het zo mooi verwoordt.

Naast waardigheidskits worden ook hygiënekits uitgedeeld, die vrouwen nodig hebben tijdens de bevalling. Het is belangrijk dat vrouwen in hygiënische omstandigheden kunnen bevallen. Wanneer dat niet gebeurt, kunnen de vrouwen alsook de pasgeborenen ernstige infecties oplopen, waardoor zowel de moeder- als kindersterfte oploopt.”

Zoals eerder aangehaald loert gendergerelateerd geweld in deze moeilijke omstandigheden ook steeds om de hoek. Dat aspect is ook opgenomen binnen de samenwerking, waarbij we sensibiliseren en medicijnen aanreiken die het risico op overdraagbare ziektes verkleinen. “Door hierover te sensibiliseren breken de vrouwen in kwestie vaak uit hun stilte en durven ze erover te spreken”, besluit Jeanne-Cécile.

Steun Memisa en help de vrouwen in Oost-Congo.