“Het middenveld moet mensen met mentale kwetsbaarheden beschermen.”

In Mangembo (DR Congo) werkt Memisa samen met haar partners rond de integratie van mentale gezondheid in het zorgsysteem. Dr. Dierto Mputu is als ad-interim directeur van de BDOM (Bureau Diocésain des Oeuvres Médicales) van Kistantu en als partner van Memisa verantwoordelijk voor de uitvoering van een pilootproject rond de integratie van mentale gezondheidszorg in het zorgaanbod. Bij een bezoek aan ons land nam Dierto de tijd voor een gesprek over mentale gezondheid in de DRC. 

Dr. Dierto Mputu (rechts in beeld) is verantwoordelijk voor de uitvoering van het project rond mentale gezondheid

Mentale gezondheidsproblemen en stigmatisering in de DR Congo

Dierto begint het gesprek door te benadrukken dat mentale gezondheid een reëel probleem vormt voor de volksgezondheid in de DR Congo. De arts en ad-interim directeur van de BDOM van Kisantu zegt dat het ‘onze plicht is’ om in het kader van het recht op gezondheidszorg voor iedereen, ook zorg ter bestrijding van mentale gezondheidsproblemen aan te bieden. “Mensen met geestelijke gezondheidsproblemen verdienen een menswaardige behandeling. Het is mijn overtuiging om hen te ondersteunen”, aldus Dierto.

“Mensen met mentale problemen verdienen een menswaardige behandeling.”
Dr. Dierto Mputu

Het is onvermijdelijk dat de moeilijke omstandigheden waar Congolezen dagelijks mee worden geconfronteerd ervoor zorgen dat er heel wat mentale gezondheidsproblemen opduiken. Mentale kwetsbaarheden behoren tot de grootste gezondheidsproblemen van het land. “Tal van sociale en maatschappelijke problematieken beïnvloeden de mentale gezondheid van mensen in Mangembo”, legt Dierto uit. “Ondervoeding, werkloosheid en andere stressfactoren zoals de oorlog in het oosten van het land, hebben een serieuze impact.”

In het ziekenhuis van de gezondheidszone Mangembo (DR Congo) is de integratie van mentale gezondheidszorg een feit

In de DR Congo rust er een groot taboe op patiënten met mentale problemen. Net zoals dat het geval is hier in het Westen, is het ook in Congo voor veel mensen geen evidentie om mentale problemen te zien als volwaardige gezondheidsproblemen. “Helaas worden mensen met mentale gezondheidsproblemen vaak geconfronteerd met discriminatie, stigmatisering en schendingen van hun mensenrechten”, vertelt Dierto. Wegens het taboe rond mentale problemen, worden heel wat mensen in de DR Congo aan hun lot overgelaten.

Mentale gezondheidszorg behoort niet tot het zorgpakket in de DRC

“Buiten de hoofdstad en de grote steden, ontbreekt het zorgaanbod rond mentale gezondheid volledig”, zegt Dierto. En dat is ook het geval in de gezondheidszone Mangembo. “In het algemeen zijn er in deze regio zeer weinig gezondheidsdiensten die mentale gezondheidszorg aanbieden”, betreurt Dierto.

“In de DR Congo zijn er heel weinig gezondheidsdiensten die mentale gezondheidszorg aanbieden.” Dr. Dierto Mputu

Door de stigmatisering rond de problematiek en het ontbreken van zorgaanbod, is er door omstaanders (zoals familieleden, vrienden en kennissen van patiënten) amper aandacht voor het probleem. “Mensen met mentale gezondheidsproblemen worden eigenlijk al veroordeeld door het feit dat er helemaal geen zorg is voor hen”, zegt Dierto.

Om de kwaliteit van en toegang tot de gezondheidszorg te verbeteren, werkt Memisa in Congo samen met de BDOM van Kisantu aan het implementeren van geestelijke gezondheid in het gezondheidssysteem in Mangembo. Dit type zorgaanbod moet dus komen vanuit het middenveld. “Het is aan ons en onze partners, zoals Memisa, om de belangen van de mensen die kwetsbaar zijn, te verdedigen”, benadrukt de ad-interim directeur van de BDOM in Kisantu.

Hoe de integratie van mentale gezondheid in de zorg concreet verloopt

Vooraleer het pilootproject om mentale gezondheidszorg te integreren in het zorgsysteem kon worden ontwikkeld, werden in de gezondheidszone Mangembo ‘bottom-up’ analyses gemaakt en verschillende gezondheidsproblemen geïdentificeerd. “In Mangembo vonden we mentale gezondheid prioritair als interventiedomein. Dat was het belangrijkste besluit uit de bevindingen”, aldus Dierto.

Belangrijk om te vermelden is dat het pilootproject rond de integratie van mentale gezondheidszorg in de zorgverlening kadert in de bredere missie van Memisa om het gezondheidssysteem in verschillende gezondheidszones in de DR Congo, zoals die van Mangembo, te versterken.

De integratie van mentale gezondheidszorg verloopt op verschillende manieren, en ligt in lijn met hoe Memisa en haar lokale partners te werk gaan in andere gebieden en provincies. Eerst en vooral worden opleidingen voorzien in mentale gezondheidszorg. Enerzijds krijgen verpleegkundigen hierover een opleiding, zodat zij specifieke eerstelijnszorg kunnen aanbieden.  Daarnaast worden ook gemeenschapswerkers opgeleid, want zij spelen een cruciale rol om de bevolking op het platteland te sensibiliseren.

Ook het leveren van kwaliteitsvolle medicijnen in de verschillende gezondheidscentra vormt een belangrijk onderdeel van de interventie. “Want zonder medicijnen is de integratie van mentale gezondheidszorg niet realistisch”, legt Dierto uit. “Het is dan aan de gemeenschapswerkers om mensen in de landelijke gebieden ervan te overtuigen om medicijnen te nemen tegen bepaalde gezondheidsproblemen, en uit te leggen dat deze medicijnen effectief de problematiek kunnen verhelpen”, aldus Dierto.

“Zonder medicijnen is het niet realistisch om mentale gezondheidszorg te integreren in het zorgsysteem.” Dr. Dierto Mputu

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) roept actoren en overheden wereldwijd op om mentale gezondheidszorg toegankelijk te maken in de eerstelijnszorg. “En dat is wat we met dit project doen”, zegt Dierto. “Met dit project is het de bedoeling om de zorg dichter bij de gemeenschap te brengen.”

Momenteel is de mentale gezondheidszorg reeds in zes van de tien gezondheidscentra in Mangembo geïntegreerd, alsook in het ziekenhuis van Mangembo. In 2025 en 2026 is het de bedoeling dat alle gezondheidscentra in de zone gedekt worden. “En als we op het einde van het programma merken dat de resultaten goed zijn, dan kunnen we kijken om deze aanpak te dupliceren in andere gezondheidszones”, besluit Dierto.