Fistels: een stille tragedie voor duizenden vrouwen

In de DR Congo krijgen bijna 2 op de 1000 vrouwen te maken met een obstetrische fistel. Bevallingen kunnen er uren, soms zelfs dagen duren doordat vrouwen vaak thuis bevallen zonder professionele medische begeleiding. Hoe langer en hoe complexer de bevalling hoe groter het risico op fistels. Fistels vormen een gevaar voor de geboorte van de baby en het verdere leven van de patiënt.

Wat is een obstetrische fistel?

Een fistel ontstaat wanneer het hoofdje van de baby te lang druk uitoefent op de wanden van het bekkenkanaal. Het weefsel raakt beschadigd waardoor er een opening tot stand komt tussen de vagina en de blaas of tussen de vagina en het rectum (of allebei). Het gevolg is permanente incosistentie (voortdurende ontlasting of urineverlies). 90 procent van de zwangerschappen met een fistel eindigt met de dood van de pasgeboren.

Fistels zijn een teken aan de wand dat een gezondheidssysteem niet goed functioneert

Obstetrische fistels veroorzaakt sociale uitsluiting van vrouwen

Meer dan 2 miljoen vrouwen en meisjes in Azië en Sub-Saharaans Afrika leven met een onbehandelde fistel. Elk jaar komen er zo’n 50.000 tot 100.000 nieuwe gevallen bij (WHO, 2018). En deze cijfers geven maar een deel van de werkelijkheid weer. Want veel vrouwen durven hun klachten niet te uiten. Ze druppen urine en dragen soms onaangename geurtjes met zich mee.  Ze schamen zich en zoeken daarom geen hulp. De problematiek van fistels overstijgt het medische. Vrouwen met een fistel worden vaak verstoten door hun man, familie en de lokale gemeenschap. Ze raken geïsoleerd en hebben daarbovenop weinig toegang tot informatie over de behandeling die ze zouden kunnen krijgen.

En laat ons niet vergeten: deze levenslange beperking komt vaak boevenop het trauma dat de vrouwen al meedragen: het verlies van een kindje na een moeilijke bevalling.

Armoede als indirecte oorzaak van fistels

In België zijn obstetrische fistels zeldzaam. “In dertig jaar dat ik al als vroedkundige werk, ben ik het amper twee keer tegengekomen en werd het probleem onmiddellijk chirurgisch aangepakt”, vertelt Sabine Van de Vyver, hoofdvroedkundige in het AZ Sint-Vincentius n Deinze en vrijwilliger voor het Ziekenhuis-voor-Ziekenhuis-initiatief.

Fistels zijn dus een teken aan de wand dat een gezondheidssysteem niet goed functioneert. Want een vrouw die goed begeleid wordt tijdens de bevalling loopt geen fistel op.

Vaak is het zo dat fistels de meest kwetsbare vrouwen treffen die niet goed begeleid worden tijdens hun zwangerschap. Toekomstige mama’s die een ziekenhuis of gezondheidscentrum niet (op tijd) kunnen bereiken, vrouwen die reeds verzwakt zijn door ondervoeding of jonge meisjes wiens lichaam nog niet volledig volgroeid is.

Fistels repareren met chirurgie

Om een fistel te behandelen is een chirurgische ingreep nodig. Dit moet in een ziekenhuis gebeuren, niet in een gezondheidscentrum op het platteland. Vanwege de afstand en de kosten van de operatie maken veel vrouwen hier geen gebruik van.

Preventie is cruciaal

Het is mogelijk om het ontstaan van fistels te voorkomen, dankzij :

● Regelmatige controle van patiënten tijdens hun zwangerschap, als onderdeel van prenatale consultaties
● Detecteren van bepaalde signalen tijdens de bevalling en uitvoeren van bepaalde technische handelingen
● Snelle doorverwijzing van patiënten naar het ziekenhuis indien nodig

De verloskundigen die zwangere vrouwen bijstaan op het platteland, spelen ook een belangrijke rol in de strijd tegen fistels. Zij zijn degenen die kunnen bepalen of een vrouw al dan niet een risico loopt. Zij beslissen ook om de vrouw door te verwijzen naar het ziekenhuis wanneer een spoedkeizersnede nodig is. Daarom voorziet Memisa opleidingen voor vroedvrouwen in het voorkomen van fistels.

Dr. Dolores Nembuzu is een gynaecoloog en directeur van de ‘Fistelkliniek’ in het Saint-Joseph ziekenhuis van Kinshasa. Ze reisde naar Ituri om vroedvrouwen op te leiden in Bunia. Ze benadrukt de noodzaak van een voortdurende en langtijdige opvolging van patiënten, alsook de bijstand die verloskundigen kunnen bieden. “Na de operatie is het belangrijk om deze vrouwen te blijven ondersteunen. Ze zijn namelijk diep getraumatiseerd en verdienen psychologische en sociale bijstand om hen te helpen bij de re-integratie in de maatschappij.

Dr. Dolores is directeur van de ‘Fistelkliniek’ in het Saint Joseph Ziekenhuis in Kinshasa

Het gezondheidssysteem versterken om fistels te bestrijden

Om het ontstaan van fistels te voorkomen, ondersteunt Memisa het gezondheidszorgsysteem in haar geheel. We renoveren kraamafdelingen en bouwen nieuwe gezondheidscentra zodat vrouwen kunnen bevallen met de hulp van zorgprofessionals.

Samen met onze lokale partners voeren we ook sensibiliseringscampagnes om zwangere vrouwen aan te moedigen om prenatale consultaties te ondergaan.

Memisa ondersteunt ook moto-ambulancesystemen zodat zwangere vrouwen in geval van nood op tijd naar het ziekenhuis kunnen worden gebracht.