De strijd tegen valse geneesmiddelen: Memisa zet zich in voor veilige medicijnen

Memisa zet zich in voor veilige en toegankelijke gezondheidszorg in het Globale Zuiden. Een van de grootste bedreigingen daarbij is de verspreiding van valse geneesmiddelen -producten die opzettelijk misleidend zijn over hun inhoud, oorsprong of werking, en zo de gezondheid van miljoenen mensen in gevaar brengen. In dit tweede artikel uit onze reeks over medicijnen lichten we toe hoe deze vorm van criminaliteit werkt en welke maatregelen genomen worden om patiënten te beschermen.

Wat zijn valse geneesmiddelen? 

Een vals geneesmiddel is geen echt medicijn, maar een product dat de consument bewust misleidt en jaarlijks miljarden oplevert voor criminelen. Betrouwbare cijfers ontbreken, omdat er geen wereldwijd mechanisme bestaat voor het verzamelen van gegevens over deze illegale handel – een activiteit die sterk lijkt op georganiseerde misdaad.

In veel landen worden gevallen van vervalsing, zelfs wanneer ze worden ontdekt door patiënten of medisch personeel, niet gemeld aan de bevoegde autoriteiten. Daardoor zijn de cijfers die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) publiceert waarschijnlijk sterk onderschat, wat erop wijst dat het probleem nog veel groter is dan officieel bekend.

Tweeledige aanpak: wetgeving en preventie 

De strijd tegen valse geneesmiddelen steunt op twee pijlers: wetgeving en preventie. Het vervalsen en illegaal op de markt brengen van geneesmiddelen is een ernstig misdrijf dat kan leiden tot gerechtelijke vervolging, zowel op nationaal als op Europees niveau.[1] Dit juridisch kader is echter niet overal ter wereld even streng, wat de straffeloosheid verklaart waarvan veel verkopers van valse geneesmiddelen profiteren.

Daarnaast speelt preventie een cruciale rol. Op lange termijn is dat enkel mogelijk met sterke gezondheidsautoriteiten die geneesmiddelen en hun herkomst controleren, en met toegang tot kwaliteitsvolle zorg en betaalbare medicijnen voor iedereen. Criminelen maken immers gebruik van gebrek aan toegang, lage koopkracht en onwetendheid binnen kwetsbare gemeenschappen.

De rol van autoriteiten en technologie 

Gezondheidsautoriteiten hebben de taak om te garanderen dat geneesmiddelen veilig en effectief zijn. Dat doen ze door productiefaciliteiten te inspecteren, de kwaliteit van ingrediënten te controleren, de distributieketen te volgen en de markt te bewaken.

De definitieve bevestiging van een vals geneesmiddel gebeurt via laboratoriumanalyse met geavanceerde technologie. In veel landen ontbreekt echter de nodige apparatuur, waardoor eenvoudige methoden zoals visuele inspectie door gezondheidswerkers van groot belang zijn. Memisa ondersteunt de opleiding van zorgverleners om deze inspecties correct uit te voeren en zo vervalsingen vroegtijdig te detecteren.

Strenge autoriteiten, zoals in de Europese Unie, de Verenigde Staten en Australië, hebben daarnaast traceerbaarheidsregels ingevoerd. Sinds 2019 bevat elk doosje een unieke 2D-code met informatie over de fabrikant, het product, het lotnummer en de vervaldatum. Het scannen van deze code helpt apothekers om de authenticiteit van het geneesmiddel te bevestigen, al blijft de kwaliteit alleen gegarandeerd als ook de bron volledig werd geëvalueerd.

De eerste lijn van zorg en het online zetten 

Vervalsingen worden vaak ontdekt in de eerstelijnszorg, waar gezondheidswerkers merken dat een product niet werkt of ernstige bijwerkingen veroorzaakt. Zodra een vervalsing wordt bevestigd, moeten de betrokken producten van de markt worden gehaald en zowel patiënten als zorgverleners geïnformeerd worden.

Een bijkomende bedreiding is de online verkoop van geneesmiddelen. Via zogenoemde “online apotheken” worden vaak illegale en onbetrouwbare producten verkocht tegen lage prijzen. Tijdens de COVID-19-pandemie doken talloze vaccins, maskers en testkits op, een schrijnend voorbeeld van hoe deze handel levens in gevaar brengt.

Conclusie

Het opleiden van gezondheidswerkers en het informeren van de bevolking zijn essentiële stappen in de strijd tegen valse geneesmiddelen. Memisa blijft zich inzetten om kennis te verspreiden, toegang tot kwaliteitsvolle medicijnen te bevorderen en zo de veiligheid van patiënten te garanderen.

Door samenwerking, technologische vooruitgang en bewustmaking kunnen we de impact van deze gevaarlijke handel beperken, en vooral: levens redden.

Wordt vervolgd…

[1] De Raad van Europa heeft een Verdrag inzake namaak aangenomen, genaamd ‘MEDICRIME-Verdrag’. Dit verdrag biedt een kader voor nationale en Europese samenwerking tussen verschillende bestuurssectoren. Het voorziet in nationale coördinatiemaatregelen, preventieve maatregelen voor zowel de publieke als de private sector en maatregelen ter bescherming van slachtoffers, naast samenwerking op Europees niveau.