Achter de schermen tijdens een terreinbezoek aan Guinée

Meerdere keren per jaar reizen onze projectverantwoordelijken naar het terrein om onze projecten ter plaatse op te volgen. Ze bezoeken gezondheidscentra, vergaderen met de lokale collega’s en delen expertise met partnerorganisaties. Maar ook voor hen blijft het natuurlijk keer op keer een onderdompeling in een andere cultuur met interessante ontmoetingen. Kristel houdt voor ons een blog bij over haar laatste missie in Guinée.

Dag 7

Om 8.30 uur vertrekken we naar het gezondheidscentrum in Korbé. Het is wennen om in Afrika bomen zonder bladeren te zien die toch niet dood zijn. De droogte eist zijn tol. Je ziet hier nergens gazon. Onmogelijk als het gedurende 6 maanden geen druppel regent.

Het is een gezondheidscentrum van de overheid en de verpleger is hier sinds oktober. Hij komt van een centrum waar mentale gezondheidszorg geïntegreerd is en doordat hij al wat ervaring heeft worden deze zorgen nu ook in dit centrum aangeboden. Hij wist van onze komst en heeft heel wat patiënten uitgenodigd om ze samen te consulteren. Ik ben hier met Dr Sangaré die voor FMG werkt en die al meer dan 10 jaar ervaring heeft in mentale gezondheidszorg.

De verpleger begint het gesprek met de zieke en zijn familie en dan gaat Sangaré verder. Ik ben onder de indruk van de manier waarop hij met de mensen praat, de vragen die hij stelt, hoe hij meegaat in hun wereld om uiteindelijk samen een behandeling voor te stellen. Heel kalm, respectvol en met de volle aandacht voor de patiënt.  Het is me vlug duidelijk dat de jonge verpleger nog heel wat begeleiding nodig heeft.

We hebben 11 of 12 mensen gezien en heel wat verschillende aandoeningen: depressie, epilepsie, schizofrenie, overspannen door stress…

Schizofrenie

Een van de laatste consultaties was een man die aan schizofrenie lijdt. Hij werd begeleid door een vriend. De man is er sinds zijn behandeling veel beter aan toe. Toch wordt hij nog vaak vastgelegd aan een ketting. Je ziet ook onmiddellijk aan zijn blik dat hij nog zwaar ziek is. Ik ben enorm getroffen door de zorgen van zijn vriend. Hij gaat veel op bezoek en zegt dat hij gemakkelijker met de zieke kan omgaan dan diens ouders. “Zij begrijpen hem niet en gaan er tegenin en dat lijdt tot ruzie. Ik kan beter met hem omgaan. Zijn ouders zijn ook een pak ouder, wat het moeilijker maakt.” Voor ze weggaan vraagt hij ons om aan zijn zieke kameraad uit te leggen dat hij best naar de goede raad van zijn vriend kan luisteren. “Wil je hem dat aub zeggen? Ik wil dat hij volledig vrij kan zijn en dat we die ketting kunnen wegdoen, maar dat moet geleidelijk aan gebeuren en ook met tact voor de familie. Zijn ouders hebben er schrik van. Maar het gaat lukken. Ik zal blij zijn en dan kan ik zo nu en dan gaan wandelen met hem!”

Dag 6

Van 9 tot 14.00 uur bezig geweest met het budgetteren van de activiteiten voor 2019. We zijn er bijna uit. Niet eenvoudig als de noden hoog, het enthousiasme groot en de middelen beperkt zijn.

Deze namiddag ben ik bij Nabintu geweest. De zieke vrouw over wie ik enkele dagen geleden schreef. We houden halt voor een klein stenen huisje. Nabintu zit op het terras met een ketting rond haar enkels. Ze praat wartaal zonder ophouden, soms staat ze plots recht en begint ze te lachen. Haar ogen staren in de verte, blik op oneindig. De moeder (niet haar eigen moeder, maar de tweede vrouw van haar vader) heet ons hartelijk welkom. Een jongetje van een jaar of 7 neemt foto’s van mij met een smartphone. Een jong meisje van ongeveer 14 is op een klein houtskoolvuurtje aan het koken. De familie is opgetogen met ons bezoek en de aandacht die we voor hen hebben. Dr Sangere stelt veel vragen om te begrijpen hoe het begon, hoe de familie dat ervaart, wat ze doen, wat hun mogelijkheden zijn enz. Alles wordt vertaald. Haar zoontje was ongeveer 3 toen ze ziek werd en vanuit Conakry naar Labé kwam. Haar man en kind hebben haar intussen verlaten. De familie is te arm om iets te doen. Het huisje waar ze wonen, lenen ze. Ze hebben niets. Ze hebben wel geprobeerd met traditionele geneeskunde, maar zonder resultaat. De dokter legt uit dat we gekomen zijn om te zien of we een oplossing kunnen vinden maar dat dit niet enkel van hem afhangt. Medicatie alleen volstaat niet, de steun van de familie is onontbeerlijk. “Vergelijk het met een kookpot op drie stenen. De dokter en verpleegkundigen zijn een steen. De familie die de zieke bijstaat is ook een steen. En de zieke zelf is de derde steen. Als een van de  stenen er niet is, kantelt de kookpot”. Duidelijke beeldspraak. De kookpot (“la marmite”) wordt hier dagelijks gebruikt om eten in te bereiden, vaak staat ze op drie stenen waaronder een vuurtje gemaakt wordt. We vernemen ook dat Nabintu zich zelf wast en aankleedt en ook alleen eet. Dat is een goed teken.

Dr Sangere en Drame proberen ook met Nabintu een gesprek aan te gaan. Onmiddellijk sluit ze zich helemaal af, ze zegt geen woord meer.

Postnatale depressie?

We nemen afscheid en gaan naar het huis van de gemeenschapswerkster die bij ons is. Ze woont enkele huizen verder. Daar vernemen we van haar moeder dat Nabintu een baby van 8 maanden op haar rug had toen ze terugkwam. Het kindje is na 3 dagen gestorven omdat ze het vergat eten te geven.

Mogelijks is haar ziekte begonnen met een postnatale depressie. Als ik Sangere vraag of hij al dergelijke mensen kon helpen, antwoordt hij dat hij er al veel goed geholpen heeft. “Velen hebben terug hun activiteiten hervat.” De behandeling wordt geschat op 3 euro per maand gedurende minstents 6 maanden en mogelijks tot 1,5 jaar.

Ik feliciteer Maryam (gemeenschapswerkster) en vertel haar moeder wat voor belangrijk werk ze doet. Haar moeder was aanvankelijk bang, maar nu gebeurt het dat ze zelf familie van zieken informeert over de mogelijkheid van een behandeling. De moeder is dus ook een beetje gemeenschapswerkster geworden. Zo wordt stilaan het taboe doorbroken.

Morgen gaan we naar Korbé, ongeveer 75 km via een weg die in slechte staat is…

Dag 5

Zondag = rustdag 🙂

Dag 4

5 uur. Uit verschillende richtingen horen we de imam oproepen tot gebed; ook van een moskee hier vlakbij, hanen kraaien, honden blaffen, krekels tsjirpen. De dag trekt zich op gang. Ik probeer nog wat te slapen.. zonder succes.

Om 9 uur vertrekken we naar Timbi Madina. Een half uur asfaltweg en een half uur piste met veel putten. We worden er ontvangen door de burgemeester en de voltallige gemeenteraad. De verkiezingen vonden een jaar geleden plaats, maar hier is het nieuwe bestuur pas sinds twee maanden geïnstalleerd. Er is onder meer een schepen (hier noemen ze dat viceburgemeester) voor gezondheid. Dr Bary, arts in een van de gezondheidscentra die we steunen, legt kort uit wat de samenwerking met FMG en Memisa inhoudt: steun voor de verzorging van psychiatrische patiënten en de bouw van een verbrandingsoven voor het vernietigen van medisch afval van alle centra van de gemeente. De burgemeester dankt ons hier hartelijk voor en ook voor het feit dat we vanuit België tot Timbi Madina zijn gekomen. “Guinée is groot en er zijn zoveel steden en gemeentes en toch komen jullie naar hier”, klinkt het.

Na de wederzijdse lof- en dankbetuigingen bezoeken we 4 gezondheidscentra en nemen we foto’s van de verbrandingsoven. Dr Bary is heel sterk in het samenwerken met de bevolking en de gemeentebesturen. Ze zijn nu bezig met het opzetten van een systeem zodat alle centra bijdragen voor het functioneren van de oven. Er wordt iemand aangeworven voor het onderhoud en het werk en deze man moet betaald worden. Dit zal gebeuren door een bijdrage van alle centra. Ook moet het transport van het afval van de verschillende centra (6 in totaal) naar de oven georganiseerd worden. Wellicht zullen wij een opleiding ondersteunen voor het personeel over ziekenhuishygiëne en afvalbeleid.

Solidariteitssysteem

Dr Bary wil ook een solidariteitssysteem op poten zetten om de mentaal zieken te helpen die om een of andere reden hun behandeling stoppen of mensen die om financiële redenen de behandeling niet kunnen volgen. Dit interesseert me uitermate en ik heb gevraagd om het hele proces te documenteren zodat dit eventueel ook op andere plaatsen als voorbeeld kan dienen. Ik was echt blij om dit te horen… ik dacht aan de zieke vrouw waarover ik gisteren hoorde en die ik wellicht binnenkort zal bezoeken.

Enkele jaren geleden heeft Dr Bary een solidariteitssysteem opgezet dat ervoor zorgt dat er nu altijd serum voor slangenbeten beschikbaar is. Slangenbeten komen hier vaak voor en het serum is duur (ongeveer 80 euro en sommige slachtoffers hebben meerdere dosissen nodig). Nu draagt elke wijk bij en dit zorgt ervoor dat er altijd serum voorhanden is en het slachtoffer enkel de consultatie moet betalen. Het is een echt succes!

Stoofvlees met friet

Na de bezoeken passeren we bij de sous-prefect en nadien worden we bij hem thuis uitgenodigd voor een lekkere maaltijd: stoofvlees met friet. Kan het Belgischer?

Wanneer we terug aankomen in het hotel is het 33 graden en 17 % vochtigheid. Maar we genieten toch van de zon en van de vele interessante dingen die we gehoord en gezien hebben. En vooral van de initiatieven die de mensen hier nemen. Dit steunen we graag!

Dag 3

Om 8.30u vertrekken we naar het bureau om er verder te werken aan de rapportage en David (Durnez, Projects en Operations Manager) geeft uitleg over de audit die dit jaar zal plaatsvinden.

Ik heb een interessant gesprek met Maryam Diaolo. Zij is gemeenschapswerkster en ze doet drie dagen per week huisbezoeken bij mensen met mentale gezondheidsproblemen en hun familie. Voor ze dit werk begon, was ze bang voor deze mensen, vertelt ze me. Een korte opleiding heeft haar doen inzien dat dit niet nodig is en dat niet de duivel of andere mysterieuze externe krachten de oorzaak zijn van dergelijke ziektes. Eén verhaal houdt me toch erg bezig… en ook Maryam. Een jonge moeder van 3 kinderen die bij haar in de buurt woont is ziek en volledig aan haar lot overgelaten. Haar man en kinderen hebben haar verlaten. Haar moeder is gestorven en haar vader vertoeft vaak in het buitenland. Ze woont bij de tweede vrouw van haar vader die haar liever kwijt dan rijk is. Na wat rondvragen blijkt dat ze ziek geworden is nadat haar moeder, broers en zussen op korte tijd overleden zijn. Ze loopt soms kilometers ver weg… onlangs was ze in een dorp op 30 km van Labé beland. Ze kraamt wartaal uit en overleeft door te bedelen. De laatste tijd is ze soms vastgeketend zodat ze niet wegloopt. Volgens de familie is ze ziek omdat haar vader maraboe is. Hij geneest veel mentaal zieken  en verlost hen van hun kwalen, van hun bezetenheid, maar het kwade van die zieken is nu op zijn dochter terecht gekomen. Ze zou wel willen naar het gezondheidscentrum komen maar heeft geen geld. Maryam stelt voor om haar samen te bezoeken. Ik zie dat zitten en hoop dat het geregeld kan worden.

Dag 2

’s Ochtends neem ik eerst en vooral een lange douche. Deze duurde vooral lang omdat er bijna geen water uit de kraam kwam. Uiteindelijk heb ik druppelsgewijs een emmertje moeten vullen. Heerlijk stokbrood gegeten vooraleer ik bij onze lokale partner FMG aankwam.

We werkte de ganse dag aan onze jaarlijkse rapportage. Het bleek een interessante oefening met veel bedenkingen; een echte auto-evaluatie. Het doet deugd om vast te stellen dat het team het werk van harte neemt, er is in 2018 toch wel een en ander gerealiseerd. En er zijn heel wat investeringen gebeurd zoals: 3 verbrandingsovens, materniteit, wachtzaal, boorput, medische uitrusting. En ook vormingen in het kader van geestelijke gezondheidszorg werden opgezet.

Deze vergadering gebeurt de hele tijd onder het gezoem van een generator…. het is namelijk droogseizoen in Guinée en dus nauwelijks elektriciteit in Labé (het stadje waar ik me bevind). Binnenkort worden er gelukkig zonnepanelen geïnstalleerd voor het bureau en voor het gezondheidscentrum dat zich op de gelijkvloers onder het bureau bevindt. En dit jaar wordt er ook een boorput geïnstalleerd zodat er ook tijdens het droogseizoen water is.

Dag 1

We rijden naar het bureau van FMG (Fraternité Médicale Guinée), onze lokale partnerorganisatie. We hebben een eerste vergadering samen met Dr Kristien Wouters en haar Italiaanse collega, beiden van de Sant’Egidio gemeenschap en verantwoordelijk voor het onderdeel Viva Africa. Ze ondersteunen het gezondheidscentrum DREAM in Conakry. Deze ondersteuning en samenwerking maakt deel uit van het Memisa-programma. DREAM behandelt hiv-positieve mensen; ze volgt hen op, zorgt voor sensibilisatie rond dit thema, enz. Ze werken met veel activisten. Dit zijn hiv-positieve mannen en vrouwen die zich inzetten om hun lotgenoten te helpen en raad te geven. Kristien en haar collega hebben de voorbije week enkele vormingen gegeven over onder andere resistentie bij de behandeling en chronische aandoeningen zoals hoge bloeddruk bij patiënten. In de toekomst zullen ook artsen en verpleegkundigen van FMG aan deze vormingen deelnemen. Het is de bedoeling dat er wekelijks een reflectiemoment is over een bepaalde problematiek bij DREAM waaraan FMG ook kan deelnemen en bepaalde gecompliceerde gevallen ter sprake kan brengen.

Om  11 uur vertrekken we naar Labé, een stad in het centrum van het land. Het slaaptekort, de vele bochten, de talrijke putten in het asfalt en de hitte zorgen ervoor dat het een bijna constante strijd wordt tegen wagenziekte. Daarbovenop laat de airco het afweten en als de ramen openstaan waan ik me in een hete luchtoven. Het landschap is wondermooi, maar het is kurkdroog, in sommige rivieren staat geen druppel water. Het enige groen zijn de bomen in de verte. Sinds oktober heeft het niet meer geregend. De zonnepanelen zijn overal bruin van de dikke laag stof die erop ligt en dienen dus momenteel tot niets.

Na meer dan 400 km rijden komen we aan in Labé. Het is er fris en dit bevordert een goede nachtrust. Morgen begint het werk met het plaatselijke team.

Aankomst

Na een lange vlucht via Banjul zijn we  goed aangekomen in Conakry. En dat hebben we snel geweten… heel veel files! Meer dan een uur hebben we er over gedaan tot aan het hotel, dat niet eens zo ver van de luchthaven ligt. Het is al rond 21 uur, maar alle winkels zijn nog open. Kinderen spelen op straat, straatverkopers prijzen hun waar aan: snoep, drank, trechters, borstels… je moet er zelfs niet voor uit je wagen komen. Vaak zijn de verkopers kinderen… armoe troef hier.