Geboorteregistratie en het gezinsdossier: twee fundamentele onderdelen van Project USE

In het kader van Project USE (Unis pour la Santé et l’Education), biedt Memisa technische bijstand en financiële steun om geboorteregistraties, alsook de implementatie van het gezinsdossier, te faciliteren. Het project dat door de Europese Unie wordt gefinancierd draait ondertussen op volle toeren. Dr. Yves Sossou, die voor Memisa werkt in Kongo-Central, geeft een woordje uitleg bij deze twee belangrijke onderdelen van het project.

Kinderen waarvan de geboorte werd geregistreerd hebben meer toegang tot gezondheidszorg (foto: Kongo-Central, DR Congo)

Het gezinsdossier als instrument voor meer kwaliteitsvolle zorg

Om de gezondheidssituatie van de inwoners in Kongo-Central te verbeteren, werd in het kader van Project USE het gezinsdossier ingevoerd. In samenwerking met haar lokale partner MUSAKIS-FASS zorgt Memisa aan de hand van technische bijstand en financiële steun voor de implementatie ervan. Dankzij de invoering van het gezinsdossier is de gezondheidstoestand van gezinsleden en in de interventiegebieden beter bekend binnen het lokale gezondheidssysteem.

Yves Sossou, die als Internationaal Technisch Assistent en Volksgezondheidsarts werkt in de regio voor Memisa, omschrijft het gezinsdossier als “een database” met informatie over de gezondheidstoestand van de afzonderlijke gezinsleden. “Het gezinsdossier laat toe om diepgaande kennis van gezinssituaties te verkrijgen, en biedt bijgevolg de mogelijkheid om uitgebreide en specifieke zorg te verlenen aan ieder gezinslid”, aldus Yves.

Meer specifieke zorg en meer vertrouwen in de zorgverlening

Hierdoor onstaat een soort van ‘wederzijdse verbintenis’ tussen de bevolking en gezondheidscentra, waardoor de toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg wordt verbeterd. Enerzijds verbinden de gezondheidscentra er zich toe om uitgebreide, specifieke en continue zorg van hoge kwaliteit te bieden, terwijl de bevolking er zich toe verbindt om, wanneer men hulp nodig heeft, de gezondheidscentra te zien als een betrouwbare plek waar ze geholpen kunnen worden. Het is kortom een win-win situatie voor de ganse samenleving.

Het gezinsdossier schept een beeld van de algemene gezondheidstoestand

Dergelijke gezinsdossiers worden continu geactualiseerd. “De gegevens worden voortdurend verzameld en bijgewerkt, telkens wanneer een van de gezinsleden een gezondheidscentrum of ziekenhuis bezoekt, of wanneer een gezondheidswerker op huisbezoek komt”, duidt Dr. Sossou.

Yves Sossou is verantwoordelijk voor het slagen van Project USE in de provincie Kongo-Central (DR Congo)

Om meer kennis te verwerven over de noden in de regio, is het gezinsdossier een cruciaal hulpmiddel. Gezinsdossiers maken het mogelijk om diepgaand epidemiologisch onderzoek te voeren naar de bevolking in de specifieke interventiegebieden. Zo kunnen er bijvoorbeeld conclusies worden gemaakt van de meest voorkomende pathologieën in de regio. Ook om die reden zorgt het gezinsdossier er dus voor dat er meer zorg op maat kan worden geboden aan de lokale bevolking die is aangepast aan vaak voorkomende ziektes.

Geboorteregistratie als sleutel tot waardig burgerschap

Een belangrijk onderdeel die als ‘toegangspoort’ kan dienen tot het gezinsdossier is het registreren van de geboorte, ofwel geboorteregistratie. Wanneer een geboorte niet geregistreerd wordt, is het opstellen van het gezinsdossier minder eenvoudig. Belangrijker nog: wanneer de geboorte van een kind niet wordt geregistreerd, is dit nefast voor zijn of haar toegang tot gezondheidszorg. “Zodra een kind specifieke zorg nodig heeft en bijvoorbeeld moet worden overgeplaatst naar het buitenland, wordt de toegang tot gezondheidszorg niet eenvoudig zonder geboorteakte, omdat de reisdocumenten dan niet snel verkregen kunnen worden”, legt Yves uit. Dit vergt een woordje uitleg.

Geboorteregistratie maakt deel uit van de kinderrechten, die verankerd zijn in de kinderbeschermingswet van de DR Congo. Bij het ontbreken van een geboorteakte, beschikt het kind in kwestie niet over waar hij of zij recht op heeft. “Dat gaat over allerhande burgerlijke, politieke, sociale en culturele rechten, die onder meer gerelateerd zijn aan onderwijs, nationaliteit, erfenis bij het overlijden van de ouders, en de toegang tot gezondheidszorg”, legt Dr. Sossou uit.

In de DR Congo, en meer specifiek in de provincie Kongo-Central, is de situatie omtrent geboorteregistraties zorgwekkend. Voor de interventie van Memisa in de gezondheidszones Kisantu, Ngidinga en Gombe-Matadi, werden slechts 31 % van de geboortes geregistreerd. “En dat betekent dus dat meer dan twee derde van de kinderen er geen documenten van burgerlijke stand hebben, wat hun burgerschap als kinderen van de DR Congo in gevaar brengt”, aldus Dr. Sossou.

Artsen, verpleegkundigen, gemeenschapswerkers… Iedereen steekt een handje toe bij het faciliteren van geboorteregistraties

Hoe Memisa geboorteregistraties faciliteert

“Dankzij de ondersteuning van Memisa om geboorteregistraties te vergemakkelijken, is het cijfer van geboortes die geregistreerd worden in de drie gezondheidszones waar Memisa intervenieert gestegen naar maar liefst 61%”, aldus Yves, die deze voortgang omschrijft als “aanmoedigend en veelbelovend.”

Wanneer een geboorte in de DRC niet wordt geregistreerd binnen de 90 dagen, bedragen de kosten voor een geboorteregistratie tussen de 140 en 180 euro per kind. “En daarom zijn er heel wat ouders die de geboorte van hun kinderen niet laten registreren na deze 90 dagen”, zegt Dr. Sossou. Het is dan aan het Vredegerecht of de jeugdrechtbank om hierover te beslissen. Ondertussen heeft Memisa al meermaals gepleit voor het opzetten van een mechanisme voor de regularisatie van geboorteakten van kinderen ouder dan 3 maanden. Zo werden er pleidooien gehouden bij het Mbanza-Ngungu Children’s Court en het Madimba Peace Court.

De aanzienlijke verbetering in het aantal geboorteregistraties is onder meer te danken aan het feit dat er een volmachtformulier werd ingevoerd voor geboortes op de kraamafdeling, die aan het einde van elke maand ingeleverd worden bij de burgerlijke stand, waarna geboorteaktes aan de ouders worden overhandigd.

Hierover werd een opleiding georganiseerd voor gezondheids- en overheidspersoneel. “De reiskosten worden betaald in de vorm van een forfaitair bedrag aan het einde van elke maand aan de verantwoordelijke van elk gezondheidscentrum, zodat geboorteakten kunnen worden afgegeven en opgehaald”, legt Yves uit.

Ouders sensibiliseren over het belang van administratieve formaliteiten bij de geboorte van hun kind

De lokale bevolking ziet niet altijd het belang in van geboorteregistraties. Daarom zet Memisa ook in op sensibilisering, via gemeenschapswerkers, waarbij de lokale bevolking wordt geïnformeerd over wat een geboorteakte is en wat het nut ervan is, wat de voordelen ervan zijn, maar ook wat de gevolgen (kunnen) zijn van het niet registreren van een geboorte. Aan de hand van onder meer rollenspellen en presentaties wordt de bevolking hier grondig over geïnformeerd. Ook tijdens bijvoorbeeld prenatale en postnatale consultaties, alsook tijdens vaccinatiesessies sensibiliseert Memisa (toekomstige) moeders. De gemeenschapswerkers spelen hierin, en meer specifiek wat betreft de huisbezoeken, ook een belangrijke rol.